Zabytki

Kategoria: Zabytki
Opublikowano: 22 listopada 2021
Wójt Gminy Sarnaki
Odsłony: 516

Obiekty i zespoły sakralne

Drewniany kościół wybudowany w 1816r z trzema klasycystycznymi ołtarzami z początków XIX wieku. Teren przykościelny ogrodzony jest murem i podzielony na dwie części: południową i północną. W części południowej znajduje się kościół, trzy kapliczki z figurami Najświętszej Marii Panny, Chrystusa oraz św. Jana Nepomucenta, grota skalna z figurą NMP wkomponowana w ogrodzenie, kamienny budynek dawnej kostnicy oraz dwa zabytkowe nagrobki z początku XIXw. W części północnej znajduje się wybudowana na początku XIX wieku murowana dzwonnica z trzema arkadowymi przejściami i prześwitami na trzy dzwony oraz aleja lipowa.

W skład ruchomego wyposażenia kościoła wchodzi m.in. cenny instrument organowy wraz z prospektem pochodzący z połowy XVIIIw.

Warto też wspomnieć o kościele w Horoszkach Dużych, który został wybudowany przez społeczność lokalną w 1933r i rozbudowany do obecnej postaci w 1944r. Jest to trójnawowa budowla drewniana z transeptem i wieżą. Obiekt ten jest postulowany do wpisu do rejestru zabytków ze względu na jego wartość historyczną oraz artystyczną.

Należy również wspomnieć o zespole Klasztoru Ojców Kapucynów oraz kościoła pw. Św. Piotra i Pawła w Serpelicach. Do obiektów sakralnych zalicza się także kapliczki i krzyże przydrożne wśród których znajdują się bardzo cenne przykłady sztuki ludowej.

Należy tu wspomnieć o kapliczce z Starych Litewnik, która zlokalizowana jest przy dawnym zespole dworskim, kapliczka z Serpelic, Nowych Litewnik, Starych Mierzwic (obręb Nowe Mierzwice) przy drodze do Sarnak, Cybowie, XIX wieczne figury Chrystusa, NMP oraz Św. Jana Nepomucenta przy kościele parafialnym w Sarnakach.

Najciekawszym i jednym z najstarszych jest krzyż przydrożny z Klepaczewa z figurą ukrzyżowanego Chrystusa.

Zespoły dworskie i dworsko-parkowe

Murowany dwór wybudowany w 1830r należący niegdyś do właścicieli Sarnak a obecnie przebudowany jest w posiadaniu Nadleśnictwa Sarnaki.

Zespół dworsko-parkowy w Klimczycach (Kasztel) wybudowany w 1840r w stylu gotyku angielskiego zachowany do dzisiaj w dobrym stanie. Budynek dworu otacza park krajobrazowy, w którym zachowały się alejki, polany, staw oraz liczny starodrzew. Na obrzeżach parku zlokalizowana jest drewniana oficyna oraz figura NMP. Zespół dworsko-ogrodowy w Zabużu obejmujący dwór zbudowany w ok. 1890r, resztki parku i ogrodu oraz zabudowę dojazdowa-lipowa oraz szpalery starodrzewu okalające dwór i ogród.
Należy równie wspomnieć o zespole folwarcznym w Klimczycach-Kolonii, gdzie do dziś istnieje murowany z kamienia spichlerz z XVIIIw., przebudowany w XIXw. na budynek mieszkalny oraz towarzysząca mu zabudowa gospodarcza. na uwagę zasługuje także drewniany czworak należący dawniej do majątku Klimczyce. Zachowany w bardzo dobrym stanie i funkcjonujący dotychczas jako dom mieszkalny.
W Terlikowie znajduje się jedyny zarejestrowany zespół zabudowy zaścianka szlacheckiego, należący do rodziny Soczyńskich. Zespół składa się z kilku budynków mieszkalnych, z których jeden najprawdopodobniej dwór datowany jest na przełom XVIII-XIXw. Budynki mieszkalne i gospodarcze rozrzucone są nieregularnie, przemieszane z nową zabudową. Do elementów kompozycji zespołu należy również rozproszona zieleń oraz przepusty wodne i sadzawki.

Zabudowa mieszkalna i gospodarcza

Typowa zagroda wiejska jest wielobudynkowa i ma kształt wydłużonego prostokąta. Większość budynków jest ustawiona kalenicowo do ulicy, boki działek siedliskowych zajmuje zabudowa gospodarcza: spichlerze, obory chlewy, stajnie. Stodoła z reguły ustawiona jest poprzecznie do osi działki i stanowi zamknięcie siedliska. Budynki gospodarcze są oddzielone od zabudowy mieszkalnej i są najczęściej drewniane, czasem na fundamentach kamiennych, sięgających niekiedy połowy wysokości ścian.

Zabytki techniki

Wiatraki – dawna architektura drewniana. Do dzisiaj na terenie gminy zachowały się 4L w Chybowie, Hołowczycach, Nowych Litewnikach i Terlikowie. Żaden z nich nie jest zachowany w dobrym stanie.

Cmentarze

Do zabytkowych nekropolii można zaliczyć cztery obiekty zlokalizowane w Sarnakach : cmentarz przykościelny, tzw. „stary cmentarz”, cmentarz żydowski oraz cmentarz parafialny, który funkcjonuje do dziś.

Inną kategorią miejsc zabytkowych są cmentarze epidemiczne pochodzące najprawdopodobniej z lat 60-tych XIXw., gdzie dotychczas zlokalizowano dwa takie obiekty w Mierzwicach oraz w Serpelicach. Istnieje podejrzenie, że „stary cmentarz” w Sarnakach również należy do tej grupy.

Cmentarz przykościelny w Sarnakach od dawna jest nieczynny. Jego wiadomą pozostałością są dwa nagrobki usytuowane za prezbiterium kościoła: śp. Szymona i Joanny Baderów oraz śp. Szymona Kosińskiego.

Obecnie funkcjonujący cmentarz parafialny w Sarnakach posiada ciekawe założenia przestrzenne oraz interesujące zabytkowe nagrobki.

Cmentarz funkcjonujący w Serpelicach nie nosi charakteru zabytkowego, jednak ma dużą wartość kulturową dla lokalnej społeczności.

Miejsca pamięci

Obszar gminy Sarnaki podczas ostatniej wojny był sceną ważnych wydarzeń związanych z akcją pozyskania dla wojsk sprzymierzonych rakiety V2 testowanej przez Niemców na tych terenach. Tamte wydarzenia upamiętnia pomnik stojący w centrum rynku w Sarnakach, tablica pamiątkowa na ścianie dzwonnicy oraz głaz z tablicą na terenie małego cmentarzyka wojennego w Starych Mierzwicach. Tamte wydarzenia przypominają również groby tych, którzy uczestnictwo w walce przypłacili życiem – mogiły w Nowych Hołowczycach i Nowych Litewnikach oraz grób pilota RAF-u na sarnackim cmentarzu. Śladem ostatniej wojny jest też tablica poświęcona uczniom szkoły w Sarnakach działającym w podziemiu, policjantom pomordowanym w Katyniu, mieszkańcom wsi Borsuki zabitym w czasie wojny.